Bitcoin là gì ?

Bài 1. Hiểu Bitcoin trong 15 phút cho tất cả mọi người

Hiện giá 1 Bitcoin đã vượt hơn 2.000 USD, giá trị vốn hoá của thị trường lên đến 55 tỷ USD. Vậy Bitcoin là gì, nó được tạo ra và lưu thông như thế nào ? Bài viết này sẽ giúp các bạn có được cái nhìn toàn cảnh nhất về Bitcoin.


Chắc hẳn bạn đã quen với tên gọi Bitcoin, đồng tiền được nhắc đến nhiều trong thời gian gần đây đang làm khuynh đảo thị trường đầu tư tài chính. Hiện giá 1 Bitcoin đã vượt hơn 2.000 USD, giá trị vốn hoá của thị trường lên đến 55 tỷ USD. Vậy Bitcoin là gì, nó được tạo ra và lưu thông như thế nào ? Bài viết này sẽ giúp các bạn có được cái nhìn toàn cảnh nhất về Bitcoin, còn trong những bài tiếp theo mình sẽ viết nặng tính kỹ thuật hơn để các bạn có cái nhìn sâu hơn về cách hệ thống vận hành. Tất cả những kiến thức này đều do mình tự tìm hiểu, có thể còn có sai sót do đó mong nhận được ý kiến đóng góp của các bạn về contact@godream.vn

1/ Đừng gọi Bitcoin là tiền ảo ?

Người ta thường gọi Bitcoin là "tiền ảo", tuy nhiên cái tên này mang đến cho chúng ta cảm giác tiêu cực và sự nghi ngại khi sử dụng. Tên chính xác hơn để gọi Bitcoin và những đồng tiền tương tự đó là tiền kỹ thuật số (digital currency) , tiền điện tử hoặc tiền mã hoá (crypto currency). Nó có tên như vậy bởi nó là 1 sản phẩm kỹ thuật số, tức là được lưu trữ trên máy tính và lưu hành, trao đổi thông qua mạng internet. Nó hoàn toàn không thể cầm nắm bằng tay được nhưng giá trị của nó thì lại rất "thật". Bitcoin có thể dùng để trao đổi, mua bán hàng hoá như bất kỳ đơn vị tiền tệ nào. Không những thế tỷ giá của nó so với các đồng tiền khác cũng tăng trưởng nhanh thể hiện sự tin tưởng của cộng đồng đối với đồng tiền này

2/ Tiền là gì ?

Tiền là giấy ?

Theo sách lịch sử trong trường phổ thông thì thưở xa xưa, người ta dùng phương thức hàng đổi hàng để trao đổi, buôn bán trong cộng động. VD nhà tôi nuôi 1 con bò, tôi có thể mang ra chợ và đổi lấy 2 con lợn mang về. Cách làm này rõ ràng bất tiện khi tôi nghĩ rằng đáng ra con bò này phải đáng giá 2 con lợn rưỡi ( 2,5 con ). Nhưng lại không thể bắt anh nuôi lợn xẻ đôi 1 con lợn nữa được vì nhiều khả năng nửa con còn lại sẽ ko bán được cho ai. Một vật ngang giá chung sẽ được đưa ra trong trường hợp này - thường là những kim loại quý hiếm như vàng, bạc. Vàng bạc sớm được đưa vào giao thương do những tính chất đặc biệt của nó (Xem thêm). Ngoài vàng bạc, có những loại trang sức, đá quý khác cũng có thể dùng để quy đổi làm vật ngang giá. Tuy nhiên, có loại được chấp nhận ở vùng này mà lại không được chấp nhận ở vùng khác ( xem phim tàu thường hay nghe vật phẩm có giá trị liên thành - tức là các thành trì khác đều chấp nhận giá trị của vật phẩm này )

Quá trình giao thương mở rộng khiến cho lượng hàng trên thị trường tăng lên nhanh chóng và lượng tiền cũng phải tăng lên tương ứng. Vàng dần dần ít xuất hiện trên thị trường do cồng kềnh, chi phí vận chuyển, dễ bị cướp… Thay thế nó là các loại tiền giấy giúp tăng hiệu quả mua bán. Thực sự thì tiền là giấy/polime hay một chất liệu nào khác - thường có giá thành không cao, nhưng tại sao nó lại được dùng để trao đổi mua bán những loại hàng hoá có giá trị khác ?

* Tiền có giá trị bởi vì chúng ta tin như vậy.

Tiền thường do ngân hàng nhà nước phát hành và do nhà nước đó bảo hộ, do đó mọi người chấp nhận sử dụng nó để lưu thông. Tiền tệ cần có những tính chất sau (xem Wikipedia):
Tính được chấp nhận rộng rãi
Tính dễ nhận biết
Tính có thể chia nhỏ được
Tính lâu bền
Tính dễ vận chuyển
Tính khan hiếm
Tính đồng nhất

3/ Tại sao Bitcoin được coi là tiền ?

- Bởi vì Bitcoin sở hữu tất cả những tính chất của tiền tệ.

Tính có thể chia nhỏ : Bitcoin có thể được chia nhỏ để tiện mua bán các loại hàng hoá khác nhau. Đơn vị nhỏ nhất của Bitcoin là Shatoshi ( nickname tác giả tạo ra loại tiền tệ này ). 1 Bitcoin = 100 triệu Shatoshi.

Tính dễ nhận biết : Về mặt lý thuyết, Bitcoin hầu như không thể bị làm giả do dựa trên các thuật toán mã hoá và toán học cao cấp. Ngoài ra bất cứ giao dịch nào cũng được kiểm tra tính hợp lệ bởi tất cả máy tính trong mạng.

Tính lâu bền : Bitcoin được lưu trữ phi tập trung trên tất cả các máy tính trong mạng, mỗi máy tính đều có 1 bản copy đầy đủ của toàn bộ hệ thống, do đó không thể xảy ra mất mát. Tuy nhiên hệ thống chỉ lưu trữ những két sắt và tiền ở trong đó, bạn mới là người cầm chìa khoá. Chìa khoá đó nếu bạn đánh mất thì cũng như đánh rơi mất tiền.

Tính dễ vận chuyển : Bitcoin là một sản phẩm điện tử, do đó dễ dàng chuyển từ ví người này sang ví người khác thông qua internet.

Tính khan hiếm : Nếu tiền tệ có thể kiếm được dễ dàng thì sẽ làm giảm giá trị của đồng tiền đó. Bitcoin được cấp phát ra thị trương dựa trên các thuật toán cao cấp và tốc độ cấp phát giảm dần theo thời gian. Số lượng Bitcoin cấp phát không phải là vô hạn, chỉ có tối đa 21 triệu đơn vị được cấp phát và dự kiến Bitcoin cuối cùng sẽ được tạo ra vào năm 2140.

Bạn có thể liên tưởng tới các mỏ vàng trên trái đất, nó không phải là vô hạn và sản lượng vàng khai thác mỗi năm cũng được giới hạn ở một mức nào đó. Đến một ngày chúng ta cũng sẽ khai thác hết vàng trên Trái đất này.

Tính được chấp nhận rộng rãi : Bitcoin ngày càng được nhiều cá nhân, tổ chức trên thế giới chấp nhận để thanh toán trong khi đó chính phủ của các nước thì vẫn còn giữ thái độ e dè. Gần đây, ngân hàng Thụy Sĩ đã được cấp phép giao dịch bằng Bitcoin. Có nghĩa là bạn có thể đến ngân hàng bán Bitcoin để lấy tiền mặt về (Xem thêm).

Ngoài việc sở hữu những tính chất của tiền tệ, Bitcoin còn sở hữu những tính chất riêng rất đặc biệt khiến cho nó ngày càng được chấp nhận nhiều hơn.

Tính minh bạch : Khác với mô hình lưu trữ và xử lý tập trung như truyền thống ( xử lý và phân phối tiền thuộc về ngân hàng nhà nước... ), Bitcoin dựa trên hệ thống mạng ngang hàng, tức là mỗi nhân tố trong hệ thống đều có quyền như nhau còn gọi là hệ thống phi tập trung. Bitcoin dựa trên công nghệ Blockchain để lưu trữ và xác thực thông tin. Hệ thống này lưu tất cả giao dịch vào 1 danh sách - còn gọi là sổ cái, và cuốn sổ cái này được lưu trữ trên tất cả các máy tính thành viên. Do đó sẽ là bất khả thi nếu muốn thay đổi thông tin của 1 giao dịch đã được thực hiện, bởi bạn cần làm điều đó trên tất cả các máy trong mạng. Trên hệ thống Bitcoin, tất cả các giao dịch đều công khai.

Tính ẩn danh : Tất cả các giao dịch đều công khai đảm bảo không ai có thể ăn gian được - tiêu nhiều hơn mức họ có. Tuy nhiên điều đó không có nghĩa là ai cũng có thể biết được bạn có bao nhiêu tiền trong tài khoản. Những giao dịch trên hệ thống được định danh bởi các địa chỉ gửi-nhận. Tức là nếu bạn sở hữu 1 địa chỉ, bạn có thể dùng nó để nhận tiền từ người khác. Bạn có thể liên tưởng tới hệ thống thùng thư trong 1 chung cư, nếu có địa chỉ thùng thư, ai cũng có thể gửi thư từ-tiền bạc qua đó cho bạn, nhưng chỉ mình bạn có chìa khoá để lấy chúng ra. Và trong hệ thống Bitcoin, 1 người có thể sở hữu nhiều thùng thư và không ai biết thùng thư nào là của ai. Có nghĩa rằng không ai có thể truy ra bạn sở hữu bao nhiêu địa chỉ nhận tiền, bao nhiêu tiền có trong ví của bạn.

Cái gì cũng có 2 mặt, và tính ẩn danh khiến cho các loại tội phạm rất yêu thích loại tiền này. Bitcoin có thể được sử dụng để mua bán hàng cấm, buôn lậu hay chi trả cho những dịch vụ bất hợp pháp mà không ai lần ra được danh tính người sử dụng. Do đó các chính phủ mới mất nhiều thời gian để cân nhắc loại tiền này.

4/ Bitcoin được tạo ra như thế nào ?

Và phần bí ẩn nhất của Bitcoin bắt đầu. Nó được tạo ra như thế nào ? Tại sao lại gọi là đào Bitcoin ?

Bitcoin là ngôi sao sáng trên thương trường khiến cho người ta ít biết tới công nghệ đứng đằng sau nó, cũng là một ngôi sao sáng không kém - Blockchain. Có thể tưởng tượng Bitcoin là ông bầu của một cuộc thi còn Blockchain là ban tổ chức. Ban tổ chức có nhiệm vụ phát đề cho các thí sinh và giữ cho các thí sinh chơi đúng luật. Còn ông bầu sẽ giành lấy nhiệm vụ vinh quang là trao quà cho người thắng cuộc. Nhưng mọi người đang tham gia cuộc thi gì vậy ?

Mỗi máy tính tham gia hệ thống đều là thí sinh trong một cuộc thi giải toán quốc tế. Đề ra là có 1 giao dịch vừa được thực hiện, hãy xác định xem giao dịch đó có hợp lệ hay không và lưu vào hệ thống với khoá mã phù hợp. Giả sử giao dịch đó là tài khoản A chuyển sang tài khoản B lượng tiền là 5 đồng Bitcoin. Hãy xem các thí sinh cần làm gì :

- Để xác định giao dịch có hợp lệ hay không, đầu tiên cần xác định A có đủ 5 đồng để chuyển cho B hay không ? Để làm điều này các thí sinh sẽ lần ngược lại tất cả các giao dịch mà A đã thực hiện trước đó để tính xem hiện tại A có bao nhiêu tiền. Có nghĩa là bạn sẽ phải xới tung cuốn sổ cái từ thời điểm hiện tại tới các thời điểm trong quá khứ chỉ để tính xem A có đủ tiền để thực hiện giao dịch không. Những hệ thống tiền tệ hiện tại thường lưu số dư tài khoản A vào 1 chỗ rồi thực hiện tính toán trên đó - ưu điểm là nhanh và nhược điểm là dễ bị hack.

- Tiếp theo, giả sử A có đủ tiền và giao dịch là hợp lệ. Nhiều giao dịch như vậy trong cùng 1 khoảng thời gian sẽ được các thí sinh ghi vào 1 block - 1 trang giấy trong cuốn sổ cái - kèm theo 1 cái mã khoá của trang đó. Đây mới là công cuộc giải toán cam go giữa các thí sinh. Dựa vào dữ liệu các giao dịch được ghi vào block đó, sẽ có mã khoá phù hợp dùng để khoá trang đó lại, và trang đó được coi là hợp lệ để lưu trữ vào hệ thống. Các thí sinh sẽ thử lần lượt các khoá khác nhau cho tới khi tìm được mã khoá phù hợp với yêu cầu. Và thí sinh nào tìm được đúng mã khoá nhanh nhất sẽ là người chiến thắng. Thí sinh này sẽ được nhà tài trợ - Bitcoin - thưởng cho 1 phần thưởng. Vào những ngày đầu khi Bitcoin vừa ra mắt, giá trị của phần thưởng này là 50 Bitcoin, hiện nay đã giảm xuống còn 12.5 Bitcoin (Xem thêm). Việc giá trị của phần thưởng giảm theo thời gian làm cho lượng Bitcoin mới đưa ra thị trường bị giới hạn, đảm bảo tính khan hiếm của đồng tiền.

Như vậy là các thí sinh cứ cần mẫn giải toán - đồng thời bảo trì chính hệ thống Blockchain-Bitcoin và phần thưởng nhận về là Bitcoin. Việc này cũng được so sánh với việc các thợ mỏ đi đào vàng, họ mang sức lực ra đào và hên xui, có lúc kiếm được có lúc không. Để gia tăng khả năng kiếm được Bitcoin thì cần đầu tư một hệ thống tính toán mạnh mẽ, đó là lý do người ta thường nối nhiều card đồ hoạ lại với nhau thành dàn để đào bitcoin. Anh nào vai u thịt bắp hơn thì anh đó sẽ đào nhanh hơn khoẻ hơn và có nhiều cơ hội đào trúng hơn.

5/ Bitcoin được vận hành trong giao thương như thế nào ?

Bitcoin có giá trị và càng nhiều người tin tưởng đồng tiền này thì giá trị đó càng tăng. Người ta có thể mua bất cứ thứ gì thông qua Bitcoin bởi khác với những ngày đầu khi số dịch vụ chấp nhận Bitcoin còn ít, giờ đây mọi thứ đã cởi mở hơn và chấp nhận đồng tiền này.

Để sử dụng Bitcoin, đầu tiên ta cần có ít nhất 1 địa chỉ gửi-nhận tiền. Địa chỉ này là 1 dãy chữ-số được sinh ra dựa trên các thuật toán mã hoá. Số lượng địa chỉ này gần như là vô hạn ( mình nhớ đọc đâu đó thì số lượng địa chỉ có thể có bằng 4 lần số lượng hạt cát trên trái đất ). Để tạo địa chỉ của riêng mình người ta có thể tải các phần mềm về máy tính về chạy và nó sẽ sinh ra địa chỉ cho bạn, hoặc sử dụng các website giúp quản lý online như blockchain.com , coinbase.com… Phần mềm sẽ sinh cho bạn 1 cặp địa chỉ và chìa khoá ( địa chỉ chính là khoá công khai, chìa khoá là khoá bí mật ). Mỗi người có thể sở hữu nhiều địa chỉ, miễn là bạn vẫn giữ chìa khoá thì tiền là của bạn. Các phần mềm tính toán ra địa chỉ một cách ngẫu nhiên và nó cũng không buồn kiểm tra xem địa chỉ này đã có ai dùng trước chưa. Bởi xác suất đụng độ là rất thấp. Trường hợp phần mềm của bạn sinh ra một cặp địa chỉ-chìa khoá mà đã được người khác sử dụng từ trước thì xin chúc mừng, bạn có thể tiêu tiền của họ vì bạn có chìa khoá :P

Do ai cũng có thể tự sinh cho mình các cặp địa chỉ-chìa khoá để giao dịch Bitcoin, do đó không ai biết được ai đang nắm giữ những địa chỉ nào. Người mua và người bán đều không biết nhau vậy làm sao người Bán biết khách hàng nào đang thanh toán ? Để xác thực người mua, cứ mỗi giao dịch người bán lại tạo 1 địa chỉ nhận tiền khác nhau. Ai chuyển tiền vào địa chỉ đó thì giao dịch đó sẽ được hoàn thành. Những sàn giao dịch online đều cung cấp API cho khách hàng để tạo địa chỉ gửi-nhận tiền được dễ dàng cho mỗi giao dịch.

Hi vọng qua bài này các bạn có thể hiểu được cách Bitcoin hoạt động và kiếm Bitcoin như thế nào. Có thể bạn không cần phải đầu tư cả trang trại máy tính để đào Bitcoin, bạn có thể đầu tư nó như một loại tiền tệ - mua đi bán lại kiếm lời. Bản thân mình cũng không chơi Bitcoin do không có năng khiếu về tài chính - đầu tư :P Những bài tiếp theo mình sẽ viết sâu hơn về các thuật toán của Blockchain và các loại tiền điện tử khác. Mong mọi người tiếp tục theo dõi.

Nguồn : GoDream.vn. Tác giả: Nghiêm Tiến Viễn, 21/5/2017

Bài 2. Bitcoin là gì?

Tiền tệ vốn là nhân tố quan trọng của nền kinh tế. Hiện nay, các đồng tiền trên thế giới đều được decentralized - do duy nhất một đối tượng (các NHTW) phát hành và quản lý nhằm đảm bảo sự an toàn. Tuy nhiên, trong thời gian gần đây, một đồng tiền điện tử mới xuất hiện và không hề có đặc điểm trên: Bitcoin. Ra đời năm 2009, đây là đồng tiền đầu tiên không được quản lý bởi bất kỳ cơ quan nào. Cho đến nay, người ta vẫn chỉ biết Bitcoin được giới thiệu bởi một người (hoặc một nhóm người) bí ẩn có biệt hiệu Satoshi Nakamoto.

Không chỉ đặc biệt vì lý do trên, Bitcoin còn thu hút được sự chú ý của cộng đồng khi giá trị của loại tiền tệ này biến động quá mạnh. Một đơn vị Bitcoin chỉ có giá 20 USD hồi đầu tháng 2, tăng vọt lên trên 250 USD trong thời gian gần đây và sau đó lại đột ngột giảm xuống mức 150 USD hôm 11/4. Vậy thì, chính xác thì Bitcoin là gì và đồng tiền này hoạt động ra sao?

Không giống như các đồng tiền truyền thống vốn được phát hành bởi các ngân hàng trung ương, Bitcoin không hề được phát hành hay quản lý bởi một cơ quan tiền tệ tập trung. Thay vào đó, Bitcoin được vận hành bởi một hệ thống máy tính ngang hàng (peer-to-peer) được lập nên bởi các máy tính của người dùng. Hệ thống chia sẻ file BitTorrent hay dịch vụ trò chuyện trực tuyến Skype chính là các ví dụ điển hình cho hệ thống này.
Trở lại với Bitcoin, các đồng tiền này được tạo ra bằng các thuật toán. Các máy tính kết nối với hệ thống sẽ triển khai nhiều bước xử lý số liệu phức tạp. Quá trình này được gọi là “mining” (có lẽ thuật ngữ này được chọn cũng bởi quá trình tạo ra Bitcoin có nhiều điểm tương đồng so với quá trình khai thác mỏ). Các thuật toán trong hệ thống tạo ra Bitcoin được thiết lập sao cho ngày càng khó để có thể “đào” được Bitcoin. Đồng thời, tổng số Bitcoin được tạo ra không bao giờ được phép vượt quá con số 21 triệu. Qui tắc này được đưa ra để không ai có thể phát hành Bitcoin ồ ạt và giảm giá trị của những đồng tiền đang lưu thông.

Toàn bộ các công tác kiểm soát, tạo ra Bitcoin thông qua “mining” và giám sát quá trình lưu chuyển Bitcoin giữa những người sử dụng đều được thực hiện bởi hệ thống máy tính. Tất cả hoạt động của các máy tính tham gia vào hệ thống này đều được cập nhật về máy chủ. Gần như mỗi 10 phút, một người dùng có các thao tác nâng cấp được báo về máy chủ và được hệ thống thông qua sẽ được thưởng một số Bitcoin cố định (hiện nay là 25 Bitcoin). Do đó, những người theo đuổi Bitcoin phải sử dụng các máy tính cực mạnh (thậm chí là chặn máy tính của những người khác) để có thể “đào” Bitcoin hiệu quả.

Người sở hữu Bitcoin có thể mua bán đồng tiền này và qui đổi ra một vài đồng tiền khác. Bitcoin cũng có thể được chuyển trực tiếp từ người này sang người khác trên Internet thông qua phần mềm tương thích. Những đặc điểm này khiến Bitcoin trở thành một đồng tiền lý tưởng cho việc làm đồng tiền thanh toán trong các giao dịch quốc tế vì không cần phải chú ý đến trả phí cho ngân hàng hay biến động tỷ giá.

Hiện nay, một số nhà cung cấp dịch vụ internet (như web hosting (dịch vụ cho thuê chỗ máy chủ Internet để đặt website lên mạng) hoặc đánh bạc trực tuyến online gambling) đã chấp nhận thanh toán bằng Bitcoin. Tính phức tạp và bí ẩn của hệ thống tạo ra Bitcoin cũng khiến đồng tiền này có sức hút lớn đối với những kẻ rửa tiền hoặc buôn ma túy.

Tuy nhiên, hầu hết cộng đồng vẫn hoài nghi về đồng tiền này. Nguyên nhân là do phần mềm tạo ra và sử dụng Bitcoin quá phức tạp và giá trị của một đơn vị Bitcoin biến động quá mạnh. Cũng giống như BitTorrent không phải là dịch vụ chia sẻ file đầu tiên trên thế giới hay Skype không phải là dịch vụ thoại trực tuyến đầu tiên, có thể Bitcoin sẽ chỉ là kẻ đi tiên phong trong lĩnh vực tiền điện tử. Và, Bitcoin sẽ bị vượt qua bởi một đồng tiền khác dễ sử dụng hơn.

Thu Hương - Theo Trí thức trẻ/Economis, 15-04-2013 -